In deze paragraaf worden de huidige investeringen en de toekomstige investeringsopgave toegelicht en verdeeld naar strategische investeringen en vervangingsinvesteringen/investeringen plus (upgrades). Alle geplande investeringen staan -ook per taakveld- in de overzicht investeringen. Alle gerealiseerde investeringen met een boekwaarde staan in de staat van overzicht vaste activa. In onderstaand overzicht is de gemeentebrede planning van de investeringen opgenomen, inclusief strategische verwervingen.
Totale investeringsplanning x€1 mln | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 ev | Totaal |
|---|---|---|---|---|---|---|
Bruto vervangingsinvesteringen | 156 | 94 | 67 | 30 | 149 | 496 |
Bruto strategische investeringen | 37 | 27 | 4 | 3 | 72 | 143 |
Totaal bruto investeringsopgave | 193 | 121 | 71 | 33 | 221 | 639 |
Externe dekking | -41 | -38 | -26 | -20 | -14 | -139 |
Totaal netto investeringen | 152 | 83 | 45 | 13 | 207 | 500 |
Middelen bestuursakkoord strategische investeringen
In het bestuursakkoord zijn middelen beschikbaar gesteld voor de strategische investeringsopgaven. Die middelen zijn over de strategische hoofdopgaven verdeeld. In de laatste kolom is globaal aangegeven waar deze middelen voor ingezet worden. Zodra deze opgaven concreet worden en een investeringsbesluit vragen wordt dit voorgelegd en worden de middelen daadwerkelijk toebedeeld aan een project. Gezien de grootte en looptijd van de opgaven hebben deze een grote onzekerheidsmarge.
Strategische hoofdopgave | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | Toelichting op hoofdlijnen |
|---|---|---|---|---|---|
Warmte en energietransitie | 900 | 900 | 900 | 900 | Verduurzaming van de warmtevraag, aanpak van netschaarste, afdekken van de onrendabele top van warmtenetten |
Eindhoven Noord West | 400 | 400 | 400 | 400 | Wegenstructuur, BIC, luchthavengebied, Groene Raamwerk |
KnoopXL | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | Gebiedsontwikkeling Fellenoord, Multimodale Knoop Eindhoven Centraal, Projecten Stationsgebied Zuid |
Versterking OV | 300 | 300 | 300 | 300 | Maatregelen mobiliteitstransitie, Hubs, fietspaden, HOV4, Brainportlijn, stadsregionaal OV, snelfietsroutes en fietsparkeerstrategie, Toekomstbeeld OV 2040 |
Ontvlechting stedelijke en regionale bereikbaarheid | 300 | 300 | 300 | 300 | Hoofdwegennet en onderliggend wegennet, vergroting capaciteit N2/A2 westkant, Tweede aansluiting Ekkersrijt Noordkant A58-A50 |
Wijkvernieuwing 3.0 | 500 | 500 | 500 | 500 | Propositie Volkshuisvestingsfonds, |
Vestigingsklimaat en voorzieningen | 200 | 200 | 200 | 200 | economische en (sociaal) maatschappelijke basisvoorzieningen, (basis)voorzieningen, culturele voorzieningen en topvoorzieningen |
Organisatie | 400 | 400 | 400 | 400 | |
Totaal | 4.000 | 4.000 | 4.000 | 4.000 |
In deze begroting voegen we hier nog een bedrag van €1 miljoen structureel aan toe. Vanuit eerdere begrotingen is € 2 miljoen aan kapitaallasten beschikbaar voor strategische investeringen. Deze middelen zijn bestemd voor warmte- en energietransitie ( € 1 miljoen gereserveerd, te onttrekken door middel van concrete voorstellen) en Knoop XL (€ 1 miljoen). Hieronder zijn de 7 strategische hoofdopgaven toegelicht.
1. Warmte- en energietransitie
De energietransitie zal de komende dertig jaar een grote invloed hebben op de stad en haar bewoners. Uiterlijk in 2050 worden gebouwen niet meer verwarmd met aardgas of andere fossiele warmtebronnen. Hiervoor in de plaats komen warmtenetten, warmtepompen of duurzame gassen. Er wordt gezocht naar een alternatief voor de biomassacentrale. De verduurzaming van de elektriciteitsvraag pakt Eindhoven samen met de regio op in de Regionale Energie Strategie. Een beperkende factor daarbij is de netcongestie.
2. Eindhoven-Noordwest
De opgave in Eindhoven-Noordwest heeft te maken met het zorgen voor een duurzame en concurrerende economie én de doorontwikkeling van dit gebied tot het 3e stadspark. Concreet gaat het over de toekomst van het Luchthavengebied inclusief Flight Forum (Eindhoven Airport District), de (vervolg)ontwikkeling van de Brainport Industries Campus (BIC) en de realisatie van het groene raamwerk (3e stadspark). Daarnaast wordt er gewerkt aan de wegenstructuur A2/N2, zodat het noordwesten van Eindhoven veel beter bereikbaar wordt. Het gebied wordt ontwikkeld als ecologische, landschappelijke en recreatieve verbinding tussen de stad en het van Gogh Nationaal Park. De recente aankoop van het 142 hectare tellende landgoed De Wielewaal dat op termijn ook (gedeeltelijk) toegankelijk wordt voor publiek draagt hier aan bij.
3. Stationsgebied - Eindhoven Internationale Knoop XL
Het Stationsdistrict, het gebied dat ook bekend is als ‘Eindhoven International Knoop XL’ wordt getransformeerd tot een hoogwaardig woon- en werkgebied en de plaats waar de mobiliteitstransitie concreet vorm krijgt. Het bestaat uit drie samenhangende deelopgaven:
1 Gebiedsontwikkeling Fellenoord, transformatie naar een levendige stadswijk waar circa 6.500 woningen worden gerealiseerd. Hier zijn binnenplanse investeringsprojecten voor nodig voor circa € 180 mln. Deze worden gedeeltelijk gedekt uit grondopbrengsten binnen de gebiedsontwikkeling, € 75 mln. Rijksbijdrage en een toegezegde Woningbouwimpuls subsidie van € 23 mln. De verwachte jaarlijkse kapitaallasten voor Eindhoven als gevolg van deze investeringen zijn €0,2 tot €1 mln. In 2023 worden de afspraken omtrent cofinanciering verder uitgewerkt.
2 Multimodale Knoop Eindhoven Centraal: dit betreft busstation Neckerspoel, spoor en treinstation Eindhoven Centraal. Rijk en regio moeten overeenstemming bereiken over de oplossingsrichting voor Neckerspoel en treinstation Eindhoven. De totale publieke investering bedraagt circa € 600 mln. De verwachte kapitaallasten voor Eindhoven als gevolg van deze investeringen zijn € 1 tot € 5 mln. per jaar. De grote bandbreedte wordt met name veroorzaakt door onzekerheid in de mate van cofinanciering door publieke en/of private samenwerkingspartijen.
3 Projecten Stationsgebied Zuid: Het betreft onder meer de ondergrondse fietsenstalling aan de Zuidzijde, District E, Lichthoven/the Edge en de herinrichting van de Stationsweg en het Stationsplein.
4. Versterking OV door schaalsprong OV-systeem – mobiliteitstransitie
We willen de verstedelijkingsopgave in samenhang met een mobiliteitstransitie realiseren. Het gaat over HOV-3 (Winkelcentrum Woensel – Eindhoven Airport), een maatregelenpakket mobiliteitstransitie tot 2030 (hubs en fietspaden in de regio). Hierbij hoort cofinanciering voor een gelijk bedrag van de regiogemeenten (inclusief Eindhoven), de provincie respectievelijk derden/private partijen (ieder ook € 46,25 miljoen, in totaal € 185 miljoen). Ook valt de ontwikkelas HOV4 hieronder. Deze wordt op dit moment uitgewerkt.
De verwachte jaarlijkse kapitaallasten voor Eindhoven als gevolg van deze investeringen zijn € 1 tot € 6 miljoen( € 0,6 tot € 3 mln. eerste maatregelen mobiliteitstransitie, € 0,4 mln. - € 4,5 mln. HOV4). De onzekerheid wordt veroorzaakt door de mate van cofinanciering door publieke en/of private samenwerkingspartijen.
5. Ontvlechting stedelijk-regionale bereikbaarheid
Er is een ontwikkelpad voor de stedelijke en regionale autobereikbaarheid gedefinieerd. Een pakket van maatregelen tot 2030 voor het hoofd- en onderliggend wegennet maakt daar onderdeel van uit. Op basis van de besluitvorming op het BO MIRT in november 2022 staat 2023 in het teken van de uitwerking van de vervolgstappen voor het wegennet. De verwachte jaarlijkse kapitaallasten voor Eindhoven als gevolg van de investeringen in de stedelijk-regionale bereikbaarheid zijn € 1 tot € 5 mln. De onzekerheid wordt veroorzaakt door de mate van cofinanciering door publieke en/of private samenwerkingspartijen.
6. Nationaal Programma Leefbaarheid & Veiligheid – (Wijkvernieuwing 3.0)
Over het algemeen gaat het goed met de leefbaarheid en veiligheid in onze stad. Maar er zijn ook wijken en buurten waar het de verkeerde kant dreigt op te gaan. Deze gebieden hebben te maken met een (uiteenlopende) combinatie en opeenstapeling van problemen met betrekking tot onderwijs, werk/armoede/inclusie, veiligheid/ondermijning, wonen en gezondheid. Maar ook de energieopgave, inrichting van de openbare ruimte en hittestress kunnen een rol spelen. We richten ons al langer op een integrale verbetering van de leefbaarheid en veiligheid in deze gebieden, maar een voortzetten en uitbreiding van de inspanningen is vereist. We werken hier al, met onze partners, aan; bijvoorbeeld de impuls voor het structureel verbeteren van de woonkwaliteit, leefbaarheid en verduurzaming van particuliere woningen gecombineerd met de aanpak van de openbare ruimte in Woensel Zuid, mede bekostigd vanuit de rijksbijdrage uit het Volkshuisvestingsfonds.
7. Vestigingsklimaat en voorzieningen - Programma stedelijke en maatschappelijke voorzieningen
Naast de woningbouwopgave moet ook het voorzieningenniveau voor de bewoners van die woningen op deze groei worden aangepast. We willen ook op dat gebied een hotspot zijn. Met ‘voorzieningen’ bedoelen we het aanbod van diensten en activiteiten voor de (toekomstige) inwoners, die bedrijvigheid of het leven in een bepaald gebied ondersteunen of plezieriger maken. We onderscheiden (sociaal) maatschappelijke basisvoorzieningen, economische (basis)voorzieningen, culturele voorzieningen en topvoorzieningen. Het voorzieningenniveau moet meeontwikkelen met de veranderende bevolkingssamenstelling en inwoners moeten meeprofiteren, ook om het woon- en leefklimaat attractiever te maken. Dit kan leiden tot een nieuwe Regiodeal. U bent eerder geïnformeerd over de ambities rondom het initiatief Hotspot.
Lopende strategische investeringen
Bovenstaande 7 hoofdopgaven vragen nadere uitwerking en vertaling in concrete projecten. Er zijn daarnaast ook strategische investeringen die in 2023 in uitvoering gaan of al in uitvoering zijn. Voor deze projecten is door de raad in een eerder stadium krediet beschikbaar gesteld. De kolommen van de tabel dienen als volgt te worden gelezen: De investeringsopgave is het totaal beschikbare krediet voor alle jaren, ook voor eerdere jaren en voor jaren na de planperiode. Het investeringssaldo is het beschikbare krediet voor de toekomstige jaren 2023 en verder (excl. realisatie 2022).
Strategische investering | Bedragen x € 1 miljoen | Totale investerings-opgave | Investeringssaldo per | ||
|---|---|---|---|---|---|
Uitgaven | Bijdr. derden | Uitgaven | Bijdr. Derden | ||
Eindhoven Noordwest | Wegenstructuur Eindhoven Noordwest | 94 | 65 | 40 | 21 |
Schaalsprong OV | HOV3 | 30 | 20 | 28 | 20 |
Internationale Knoop XL | Stationsgebied | 3 | 3 | 1 | 1 |
Vestigingsklimaat en voorzieningen | Strategische verwerving | 74 | - | 74 | - |
Totaal strategische investeringen | 201 | 88 | 143 | 42 | |
Vervangingsinvesteringen en vervangingsinvesteringen plus (upgrades)
Naast de strategische investeringen kennen we ook reguliere vervangingsinvesteringen en vervangingsinvesteringen plus. In dat laatste geval is er sprake van een duidelijke upgrade van de bestaande situatie. Hieronder het overzicht van deze investeringen, met een toelichting bij een aantal belangrijke projecten.
Beschrijving | Investeringssaldo per 1 januari 2023 | |||
Nr | Project | Uitgaven | Bijdr. derden | Toelichting |
|---|---|---|---|---|
Openbare ruimte | 211 | 77 | ||
1 | Centrum gebied | 15 | 1 | Het kernwinkelgebied en Stratumseind worden boven- en ondergronds opnieuw ingericht en vergroend. Het project is complex vanwege de beperkte (werk)ruimte waarop veel moet gebeuren, hoge bezoekersaantallen en politieke beeldvorming. Realisatie is in 2022 gestart bij Stratumseind, oplevering verwacht eind 2023. Aansluitend volgt fase 2 (Demer/ Rechtestraat/ Hooghuisstraat) waarvoor Q4 2022 het DO gereed moet zijn. Belangrijke risico's zijn vertraging in werkzaamheden i.v.m. onzekerheden ondergrond en exploitabel houden winkels/ horeca, prijsstijgingen materialen, krapte arbeidskrachten en draagvlak rondom uitvoering en t.z.t. het beschikbaar stellen van het volledige budget voor herinrichting Markt. |
2 | Maatregelen De Run | 14 | 9 | Het maatregelenpakket Bereikbaarheid De Run bestaat uit diverse projecten en activiteiten op het gebied van infrastructuur, gedragsverandering en werkgeversaanpak en zorgen voor een belangrijke verbetering van de bereikbaarheid van De Run en omgeving. Zeker gezien de sterke groei die ASML doormaakt, is het van belang om het gebied duurzaam bereikbaar te houden. Op Eindhovens grondgebied gaat het om verbeteren van de fietsroute tussen Eindhoven CS - De Run, doorfietsroute HTCE - De Run en Onderdoorgang Beemdstraat. Er zijn risico's als gevolg van de prijsstijgingen en personele krapte. Daarnaast zoeken we samen met partners naar realisatie van (tijdelijke) hubs op korte termijn, zoals op BIC6 en op Westfields in Oirschot. Er is sprake van prijsstijgingen binnen het project, om dit op te vangen is in 2022 het krediet verhoogd. |
3 | Snelfietsroute Helmond | 2 | 1 | Dit betreft de aanleg snelfietsroute Eindhoven- Helmond. Het eerste tracé deel is in uitvoering. Voor het gedeelte buiten de bebouwde kom (langs het spoor) volgt een collegedossier over het ontwerp en een raadsvoorstel met bestemmingsplanwijziging in zowel Eindhoven als Nuenen. Er is sprake van prijsstijgingen binnen het project, om dit op te vangen is in 2022 het krediet verhoogd. |
4 | Mathildelaan | 2 | 2 | De gecombineerde herinrichting onder en bovengronds; het aanleggen van het genderriool tussen Victoriapark en 18 septemberplein en bovengronds de oversteekbaarheid van de kruising verbeteren voor langzaam verkeer en doorstroom van HOV bevorderen verloopt volgens planning. Met enkele weken vangt de laatste fase aan; de verbinding Victoriapark - Mathildelaan. |
Onderwijs huisvesting | 123 | 1 | ||
5 | Van Maerlant Lyceum | * | * | De (ver)Nieuwbouw van het Van Maerlantlyceum wordt ca. 8.480 m2 en gebouwd voor 1.250 leerlingen. Daarnaast worden er 3 gymzalen gerealiseerd. De aanbesteding van het van Maerlant is afgerond. De sloop van het project is gestart in Q 4 2022. Oplevering staat Q4 2023 gepland. (* vertrouwelijk) |
6 | Lorentz Casimir Lyceum | 20 | De nieuwbouw voor het Lorentz Casimir Lyceum wordt ca. 7.880 m2 groot en gebouwd voor 1.150 leerlingen. Daarnaast worden er 3 gymzalen gerealiseerd. De nieuwbouw wordt achter de bestaande school aan de Celebeslaan 10-20 gebouwd en de gemeente is bouwheer. De aanbesteding is afgerond en de ontwerpfase van het project loopt tot Q4 2023. Het project zal Q3 2024 worden opgeleverd. | |
7 | Spilcentrum Eckart | 6 | Nieuwbouw Spilcentrum Eckart wordt gerealiseerd op Weegschaalstraat 1 waar eerst Sporthal Eckart stond. De sloop van de sporthal was eind maart 2021 gereed. In januari 2022 was het project gegund. De realisatie van het project is gestart. | |
Vastgoed | 65 | 15 | ||
8 | Omvorming Tongelreep | * | * | De afronding van de Definitief Ontwerp fase heeft in 2022 plaatsgevonden. De start van de fysieke werkzaamheden staat gepland voor het 1e (sloop) en 2e kwartaal (start bouw) van 2023 en de oplevering eind 2025. (* vertrouwelijk) |
Sport | 27 | 3 | ||
9 | Hard- en software | 24 | ||
SVGG | 21 | |||
10 | Slim ver-duurzamen | 11 | ||
Aardgasvrije wijken | 6 | 1 | ||
11 | Voorb. Kosten grond | 4 | ||
Overig | 4 | |||
Totaal | 496 | 97 | ||
Tot slot
Als gemeente investeren we in de stad en daarvoor hanteren we een investeringsplanning. Dit betekent echter niet op voorhand dat alle geprognosticeerde investeringen worden gerealiseerd in de beoogde jaarschijf. Dit blijft afhankelijk van meerdere (deels externe) factoren die niet allemaal beïnvloedbaar zijn, zoals afhankelijkheden van derden, gebrek aan personele capaciteit (in- en extern), materiaal schaarste, vertraagde of niet gelukte aanbestedingen en bezwaar en beroep in ruimtelijke procedures. Op basis van ervaring (zowel in Eindhoven als bij andere grote steden) lijkt het aannemelijk dat 25 tot 35% van de investeringen niet in de geplande jaarschijf gerealiseerd wordt. In een groot deel van de gevallen gaat het om een verschuiving tussen jaarschijven, bij een aantal investeringen is sprake van een verschuiving van de einddatum. Daarnaast zien we sinds 2020 een stijging in de prijzen binnen de Bouw en Infra. Belangrijkste reden voor deze prijsstijging is de schaarste van personeel en materiaal op de markt en de forse stijging van gas-, brandstof- en energieprijs. Het effect van prijsstijgingen raakt met name investeringen met een langere doorlooptijd, zoals grote gebiedsontwikkelingen en grote investeringen in openbare ruimte. We indexeren daarom ook jaarlijks de investeringskredieten zoals we dat doen bij de exploitatiebudgetten.