In onze groeiende stad is het belangrijk dat iedereen zich thuis voelt en blijft voelen. We willen de sociale cohesie en veerkracht in de wijken verbeteren. Daarmee creëren we verbinding en gaan we polarisatie tegen.
Voor Eindhoven is het zeker niet nieuw dat de gebiedsgerichte benadering meerwaarde brengt in het benutten van kansen en het omgaan met complexe opgaven in de verschillende buurten en wijken van de stad. We hebben inmiddels jarenlange ervaring in het samen optrekken met inwoners en ondernemers, verenigingen en in de buurt werkende professionals. Daarnaast is er de afgelopen jaren in een aantal gebieden op een vernieuwende, intensieve manier samengewerkt. Wat daarin wel nieuw is, is de door het college aangebrachte extra aandacht. Om de wijkenaanpak meer focus te geven, heeft het college een stadsgezant aangesteld. Deze stadsgezant gaat aan de slag met de verbetering en doorontwikkeling van het gebiedsgericht werken in Eindhoven en ziet toe op de uitvoering. Daarbij is de insteek om rondom de complexe opgaven een doorbraak te forceren.
Door de duiding vanuit een drietal focusgebieden in het bestuursakkoord, zijn er delen in de stad aangemerkt om zowel ambtelijk als bestuurlijk invulling te geven aan integraal gebiedsgericht werken en hiermee ervaring op te doen. Het doel is om de hier ingezette aanpak uiteindelijk breder over de stad uit te rollen. Dat gaat uiteraard in afstemming met o.a. de al bestaande aanpak van actiegebieden en reeds ingezette domeinoverstijgende ontwikkelingen.
Maatschappelijke ontwikkelingen
We zien dat er sinds de wereldwijde uitbraak van het corona virus en de geopolitieke spanningen veel veranderd is. Dit heeft ook zo zijn effect op buurten en wijken. In een aantal buurten gaan ontwikkelingen sneller, in andere buurten gaat het minder. Zo is de vermaatschappelijking van de zorg met name in de kwetsbare gebieden zichtbaar: het aantal incidenten, al dan niet veroorzaakt door personen met verward gedrag neemt toe. Het vraagt extra aandacht en handvatten voor de bewoners in de betreffende buurten om daarmee om te gaan en de leefbaarheid in stand te houden. De betaalbaarheid van een aantal basisbehoeften zoals wonen en voedsel staat onder druk. Het veiligheidsgevoel van bewoners in sommige wijken daalt, terwijl de oorzaken hiervan niet direct duidelijk zijn. Daarnaast zijn op diverse vlakken de panelen aan het schuiven. In de samenleving is de nadruk meer op eigen- en samenkracht komen te liggen. Terwijl dit buiten niet altijd direct zichtbaar hoeft te zijn, kunnen in gebieden spanningen ontstaan die mogelijk leiden tot serieuze problemen op het gebied van tolerantie, inclusieve samenleving of eenzaamheid. Door de onzekerheden die inwoners kunnen ervaren, nemen daarin spanningen ook toe. De diverse maatregelen rondom corona die eerder genomen zijn, gaan mogelijk nog een lange tijd een bepalend effect hebben op onder andere werkgelegenheid, financiën en opleiding. We zien dat negatieve economische effecten van corona en prijsstijgingen zich meer manifesteren in kwetsbare gebieden. Als gemeente zijn we aanspreekbaar voor alle wijken, maar we kijken per wijk wat nodig is. Daarbij ligt de focus op gebieden met veel sociale problematiek; we investeren waar dat het hardst nodig is.
Cumulatie problematiek vraagt om integrale aanpak
In onze stad hebben we een aantal gebieden waar sprake is van een domein- en programma-overstijgende cumulatieve en geconcentreerde problematiek. Voor deze gebieden hanteren we sinds jaar en dag de wijkaanpak die op dit moment wordt doorontwikkeld naar integrale stedelijke vernieuwing / wijkgericht werken. Dit alles in verbinding met bewoners en andere (investerende) partners, zoals woningcorporaties, politie, ondernemers, jongerenwerk en zorg(instellingen). Niet alleen in ruimtelijke en duurzaamheids-projecten, maar ook rond actief burgerschap en het aanpakken van problemen zoals armoede, onderwijsachterstanden, werk e loosheid, polarisatie, veiligheid en ondermijning.
Inwoners ervaren de stad immers niet als optelsom van sectorale of thematische onderdelen, maar als één geheel. De effectiviteit van ons handelen, onder andere op basis van beleid, hangt af van in hoeverre wij in staat zijn dit beleid passend te maken op het complexe geheel van de stad en haar uiteenlopende behoeften. In het samenspel van gemeente en samenleving wordt daarnaast meer en meer gevraagd om flexibiliteit en het vermogen om snel te kunnen schakelen. Tot slot verhogen de voorbereidingen voor het invoeren van de Omgevingswet - waarbij een aantal thematische wetten worden samengevoegd tot een gebiedsgerichte opgave - ook vanuit het Rijk de urgentie om het gebied nog centraler te zetten.
De vanuit het bestuursakkoord gereserveerde middelen voor het gebiedsgericht werken worden ingezet om doorbraken in gebieden te kunnen bewerkstelligen. Denk hierbij aan het vervolg van de eerder ingezette acties in delen van Oud Woensel, waarbij het Toekomstbeeld Oud Woensel als onderlegger fungeert. Ook het bestendigen van de extra inzet in onder andere de 3 focusgebieden maakt onderdeel uit van de beoogde integrale aanpak.
Pact Woensel Zuid
We zetten in op een structureel (strategisch) budget voor een langjarige wijkaanpak (vergelijkbaar met Nationaal Programma Rotterdam Zuid), in beginsel voor het samenwerkingspact voor Woensel Zuid. Met dit pact willen we meerjarig met partners samenwerken om doorbraken te bewerkstelligen in dit stadsdeel. Woensel Zuid is een (door het Rijk erkend) kwetsbaar stadsdeel. Het stadsdeel Woensel Zuid is daarbij 1 van de 16 stedelijke focusgebieden vanuit het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid.
In het Pact Woensel Zuid gaat om het gezamenlijk bepalen van doelen, de best mogelijke langjarige aanpak en governance en om investeren. Dit alles in verbinding met bewoners en andere (investerende) partners, zoals woningcorporaties, politie, ondernemers, jongerenwerk en zorg(instellingen). Niet alleen in ruimtelijke en duurzaamheids-projecten, maar ook rond actief burgerschap en het aanpakken van problemen zoals armoede, onderwijsachterstanden, werkeloosheid, polarisatie, veiligheid en ondermijning.
In 2021 is voor een aantal deelprojecten in Woensel Zuid al een bijdrage vanuit het Rijk toegekend. Deze toekenning vroeg ook om een gemeentelijke cofinanciering waarvoor vanuit het bestuursakkoord op ingezet is.
Randvoorwaarden
Het is nodig om vanuit geformuleerde gebiedsopgaven (de behoeften vanuit het gebied) te kunnen sturen op programmatische keuzen voor het betreffende gebied. Hiervoor is een organisatorische inbedding van de wijkaanpak nodig, maar ook budgetruimte die op basis van de wijkaanpak strategisch kan worden ingezet voor verbetering van leefbaarheid en veiligheid in kwetsbare wijken.
Een eerste aanzet is hiervoor gemaakt door structureel €400.000 hiervoor aan te wenden, maar gezien de complexe opgaven in de wijken en buurten gaat er de komende periode mogelijk meer of anders ingericht moeten worden om daarmee de juiste randvoorwaarden te hebben. Denk daarbij bijvoorbeeld aan (te ontschotten) wijkbudgetten, die gericht kunnen worden ingezet voor zowel activiteiten als investeringen.
Aan het gebiedsgericht werken zijn eerder ook incidentele middelen toegekend: een investering in levendige en leefbare wijken, in 2021 t/m 2023 per jaar €0,7 miljoen. Deze middelen gaan we inzetten op processen en projecten die een bijdrage gaan leveren vanuit de brede, integrale opgave die we zien in wijken. In 2022 lag daarbij de focus op onder andere extra begeleiding rondom bewonersinitiatieven, een eerste aanzet voor extra aandacht in een aantal focusgebieden en uitbreiding van capaciteit voor de wijk-GGD’ers. Ook voor de komende jaren staan integraliteit, samenwerking en co-creatie centraal. De opgaven die we zien zijn onder andere als volgt:
- Aanpak sociaal economische problematiek in buurten voor de korte en lange termijn
- Versterken sociale cohesie en veerkracht in wijken en buurten
- Vergroten verbindingen en tegengaan polarisatie
Voor 2023 is het onze ambitie om het integraal gebiedsgericht werken / wijkgericht werken gemeentebreed steeds beter te borgen, naast het samen gemeentebreed domein overstijgend programmeren. Het gebiedsgericht werken is een van de bouwstenen voor de doorontwikkeling van de gemeentelijke organisatie.
Borging vindt ook plaats met een totaalpakket instrumenten. Hierbij moet gedacht worden aan de doorontwikkeling / verdieping van het meetinstrument op leefbaarheid (in samenhang met de monitor brede welvaart), de gezamenlijke aanpak in de actiegebieden en de integrale opzet van de gebiedsprogramma's/wijkagenda's.